Kompostlamak, ösümlik bagynda ösümlik galyndylary ýaly dürli ösümlik bölekleriniň bölünmegini we fermentasiýasyny öz içine alýan aýlawly usuldyr.Hat-da şahalar we ýykylan ýapraklar dogry kompostlamak prosesi bilen topraga gaýtarylyp bilner.Galan iýmit galyndylaryndan emele gelen kompost, täjirçilik dökünleri ýaly çalt ösüp bilmez.Topragy ösdürmegiň serişdesi hökmünde wagtyň geçmegi bilen has oňat bolýar.Kompostlamak aşhana hapalaryny zyňmagyň usuly hökmünde pikir edilmeli däldir;tersine, toprak mikroorganizmlerini terbiýelemegiň usuly hökmünde pikir etmeli.
1. Kompost ýasamak üçin galan ýapraklardan we aşhana galyndylaryndan gowy peýdalanyň
Fermentasiýany we dargamagy aňsatlaşdyrmak üçin gök önüm sapaklaryny, baldaklaryny we beýleki materiallary ownuk böleklere bölüň, soňra süzüň we komposta goşuň.Öýüňizde gasynlanan kagyz kompost gutusy bar bolsa, hatda balyk süňkleri hem çüýräp biler.Çaý ýapraklaryny ýa-da otlary goşup, kompostyň çüýremeginden we ýakymsyz ys çykarmazlygy mümkin.Eggsumurtga gabygyny ýa-da guş süňklerini kompostlamak hökman däl.Topraga gömülmezden ozal çüýremegine we fermentlenmegine kömek etmek üçin olary ezip bolýar.
Mundan başga-da, miso pastasy we soýa sousunda topragyň mikroorganizmleriniň çydap bilmeýän duzy bar, şonuň üçin galan bişirilen iýmitleri kompostlamaň.Kompost ulanmazdan ozal galan iýmitleri goýmazlyk endigini ösdürmek hem möhümdir.
2. Möhüm uglerod, azot, mikroorganizmler, suw we howa
Kompostlamak uglerody öz içine alýan organiki materiallary, şeýle hem suw we howany öz içine alýan boşluklary talap edýär.Şeýlelik bilen, toprakda bakteriýalaryň köpelmegini aňsatlaşdyryp biljek uglerod molekulalary ýa-da şekerler döredilýär.
Ösümlikleri kökleri arkaly toprakdan azot we atmosferadaky kömürturşy gazyny alýarlar.Soň bolsa, uglerody we azody birleşdirip, öýjüklerini emele getirýän beloklary döredýärler.
Rizobiýa we gök-ýaşyl suwotular, mysal üçin azoty düzeltmek üçin ösümlik kökleri bilen simbiozda işleýär.Kompostdaky mikroorganizmler beloklary azotlara bölýär, ösümlikler köklerinden alýar.
Mikroorganizmler adatça organiki maddalardan bölünip çykan her 100 gram uglerod üçin 5 gram azot sarp etmeli.Diýmek, dargamak prosesinde uglerod bilen azot gatnaşygy 20-den 1-e deňdir.
Netijede, topragyň uglerody azotyň 20 essesinden ýokary bolsa, mikroorganizmler ony doly sarp edýärler.Uglerod bilen azot gatnaşygy 19-dan az bolsa, käbir azot toprakda galar we mikroorganizmler üçin elýeterli bolmaz.
Howadaky suwuň mukdaryny üýtgetmek aerob bakteriýalarynyň ösmegine itergi berip biler, kompostdaky belogy döwüp, azot we uglerody topraga goýberip biler, toprakda uglerod köp bolsa ösümlikler kökleri arkaly alyp bilerler.
Kompost organiki maddalary uglerodyň we azotyň häsiýetlerini bilmek, kompost materiallaryny saýlamak we toprakdaky uglerodyň azot bilen gatnaşygyny dolandyrmak arkaly ösümlikleriň siňdirip bilýän azotyna öwürmek arkaly döredilip bilner.
3. Komposty ortaça garmaly we temperaturanyň, çyglylygyň we aktinomisetleriň täsirine üns beriň
Kompostlamak üçin materialda suw köp bolsa, belogyň ammiak edilmegine we erbet ys almagyna sebäp bolýar.Şeýle-de bolsa, suw gaty az bolsa, mikroorganizmleriň işjeňligine hem täsir eder.El bilen gysylanda suw goýbermese, çyglylyk ýerlikli hasaplanýar, ýöne kompostlamak üçin gasynlanan kagyz gutulary ulansaň, biraz gurak bolmak has gowudyr.
Kompostlamakda işjeň bolan bakteriýalar esasan aerobdyr, şonuň üçin howanyň girmegi we bölüniş tizligini çaltlaşdyrmak üçin komposty yzygiderli garyşdyrmaly.Şeýle-de bolsa, ýygy-ýygydan garyşmaň, ýogsam ol aerob bakteriýalarynyň işjeňligini güýçlendirer we azody howada ýa-da suwa çykarar.Şonuň üçin aramlyk möhümdir.
Kompostyň içindäki temperatura bakteriýa işjeňligi üçin iň amatly 20-40 dereje bolmaly.65 gradusdan geçende, ähli mikroorganizmler işlemegini bes edýärler we kem-kemden ölýärler.
Aktinomisetler ýaprak hapalarynda ýa-da çüýrän agaçlarda öndürilýän ak bakterial koloniýalardyr.Gasynlanan kagyz gutusynda kompostlamak ýa-da kompost tualetlerinde aktinomisetler mikroblaryň dargamagyny we kompostda fermentasiýany öňe sürýän bakteriýalaryň möhüm görnüşidir.Kompost ýasap başlanyňyzda, ýaprak hapalarynda we çüýrän agaçlarda aktinomisetleri gözlemek gowy zat.
Iş wagty: Awgust-18-2022